Hipertiroidi Nedir?
Hipertiroidi nedir? ; Hipertiroidizm tanımı vücutta fazla tiroid hormonunun üretildiği herhangi bir durumu anlatır. Diğer bir deyişle tiroid bezi aşırı aktiftir. Bu problemle ilgili duyabileceğiniz bir diğer terim de, kaynağından bağımsız olarak tiroid hormonu yüksekliği anlamına gelen tirotoksikozdur.
Hipertiroidi Semptomları
Hipertiroidinin Semptomları Nelerdir?
Tiroid hormonu vücuttaki bir çok işlemin temposunda belirgin rol oynar. Bu işlemler sizin “metabolizma”nız olarak adlandırılır. Eğer çok fazla tiroid hormonu mevcutsa vücudun tüm fonksiyonları hızlanma eğilimi gösterir. Dolayısıyla hipertiroidizmin endişe, irritabilite, aşırı terleme, çarpıntı, ellerde titreme, anksiyete, uyumada zorluk, deride incelme, kırılgan saçlar, kaslarda zayıflık –özellikle kol ve uyluklarda- gibi semptomlarının olması şaşırtıcı değildir. Bağırsak hareketleriniz sıklaşabilir ancak ishal nadir görülür. İştahınız yerinde olmasına rağmen kilo kaybedebilirsiniz, ve kadınlar için, menstrüel akış hafifleyip menstrüel periyodlar daha az sıklıkla meydana gelebilir. Hipertiroidizm metabolizmayı hızlandırdığı için, birçok kişi başlangıçta fazla enerjik olabilir. Ancak hipertiroidizm devam ettikçe vücut çökme eğilimi gösterir, dolayısıyla yorgunluk çok yaygındır.
Hipertiroidizm genelde yavaşça başlar ancak bazı genç hastalarda bu değişiklikler aniden meydana gelebilir. İlk başta semptomlar strese bağlı basit bir endişe haliyle karıştırılabilir. Eğer diyetle kilo vermeye çalışıyor idiyseniz, kilo kaybını hızlandıran hipertiroidizm diğer problemlere yol açana kadar, başarınızdan memnun olabilirsiniz.
Hipertiroidizmin en sık görülen şekli olan Graves Hastalığı’nda üst göz kapaklarının kalkık olması nedeniyle gözler büyümüş olarak görünebilir. Bazen, bir veya iki göz dışarı doğru şişebilir. Bazı hastalarda büyümüş tiroid bezinden dolayı boynun önünde şişkinlik olabilir (guatr).
Hipertiroidi Nedenleri?
Hipertiroidiye Ne Sebep Olur?
En yaygın sebep (insanların %70’inden fazlasında) tiroid bezinin tamamı tarafından aşırı tiroid hormonu üretimidir. Bu durum aynı zamanda Graves hastalığı olarak da bilinir. Graves hastalığı, tiroid bezini hedef alarak büyümesine ve çok fazla tiroid hormonu salgılamasına sebep olan antikorlar nedeniyle meydana gelir. Hipertiroidizmin bu tipi aile içinde görülme eğilimi gösterir ve genç kadınlarda daha sıktır. Bu hastalığın neden belirli insanlarda görüldüğüyle ilgili bilinenler azdır. Hipertiroidizmin diğer bir tipi ise, tiroid bezinde kademeli olarak büyüyerek ve aktivitesini artırarak kandaki toplam tiroid hormonu seviyesinin normalden fazla olmasına neden olan, bir veya birden fazla nodül veya yumrular ile karakterizedir. Bu durum toksik nodüler veya multinodüler guatr olarak bilinir. Ayrıca, insanlar eğer tiroidit olarak adlandırılan hastalığa sahiplerse geçici olarak hipertiroidizm semptomlarını gösterebilirler. Bu hastalık bağışıklık sistemiyle ilgili bir probleme veya viral bir enfeksiyona bağlı olarak tiroid bezinin depolanmış olan hormonu sızdırmasına bağlı ortaya çıkar. Aynı semptomlar tablet formunda çok fazla tiroid hormonu almakla da ortaya çıkabilir. Aşırı tiroid hormonu bulunan son iki hastalık, tiroid bezi aşırı aktif olmadığı için sadece tirotoksikoz olarak adlandırılır.
Hipertiroid Tanı
Hipertiroidi Tanısı Nasıl Konur?
Eğer doktorunuz sizde hipertiroidizm olduğundan şüpheleniyorsa, tanı genelde basittir. Fizik muayenede genelde, büyümüş bir tiroid bezi ve hızlı bir nabız tespit edilir. Doktor aynı zamanda nemli, yumuşak bir cilt ve parmak uçlarınızda titreme de araştıracaktır. Eğer Graves hastalığınız varsa olasılıkla refleksleriniz hızlı ve gözlerinizde bazı anormallikler olacaktır.
Hipertiroidizm tanısı kanınızda tiroid hormonlarının-tiroksin(T4) ve triiyodotironin(T3)- ve tiroid stimülan hormonun(TSH) miktarını ölçen laboratuvar testleriyle doğrulanacaktır. Aşırı aktif bir tiroid bezi genelde kanda tiroid hormonunun yüksekliği ve ek olarak TSH’ın düşüklüğüyle birliktedir. Eğer kan testleri tiroidinizin aşırı aktif olduğunu gösterirse, doktorunuz tiroid bezinin görüntülemesini isteyebilir (tiroid taraması). Tarama tüm tiroidinizin aşırı aktif olup olmadığını ya da toksik nodüler guatr veya tiroiditinizin (tiroid iltihaplanması) olup olmadığını belirleyecektir. Eş zamanlı olarak bezin iyotu yakalama (tiroid uptake) yeteneğini ölçen bir test de yapılabilir.
Hipertiroidi Tedavisi
Hipertiroidi Nasıl Tedavi Edilir?
Hipertiroidizmin tüm hastalar için en iyi seçenek ovlan tek bir tedavisi yoktur. Doğru tedavi tercihi yaşınızdan, sahip olduğunuz hipertiroidizm tipinden, hipertiroidizminizin ciddiyetinden, sağlığınızı etkileyebilecek diğer sağlık problemlerinizden ve kendi tercihlerinizden etkilenir. Hipertiroidi hastalarının tedavisinde tecrübeli bir endokrinoloğa danışmak iyi bir fikir olabilir. Tiroid tedavisiyle ilgili olarak çekinceleriniz varsa ve net değilseniz ikinci bir görüş almak iyi bir fikirdir.
Antitiroid İlaçlar
Eğer doktorunuz hipertiroidizmi tiroid bezinin yeni hormon sentezleme yeteneğini engelleyerek tedavi etmeyi seçerse size anti-tiroid ilaçlar-metimazol(Tapazole®) veya nadir durumlarda propiltiourasil(PTU)- olarak bilinen ilaçları reçete edebilir. Daha az ciddi yan etkileri nedeniyle metimazol günümüzde daha çok tercih edilmektedir. Bu ilaçlar aşırı aktif tiroidi kontrol etmekte çok işe yarar, hipertiroidizm üzerinde hızlı şekilde kontrol sağlar ve tiroid bezi üzerinde kalıcı bir hasar bırakmaz. Yaklaşık %20-%30 Graves hastasında, 12-18 aylık anti-tiroid ilaç tedavisi uzamış remisyon ile sonuçlanır. Toksik nodüler veya multinodüler guatr hastalarında anti-tiroid ilaçlar bazen radyoaktif iyot tedavisine veya cerrahiye hazırlık olarak kullanılır.
Anti-tiroid ilaçlar, kullananların %5’inde allerjik reaksiyonlara neden olabilir. Yaygın olan hafif şikayetler döküntü, ürtiker veya bazen ateş, eklem ağrısıdır. Daha nadir (500 hastada 1) görülen ama daha ciddi olan diğer bir yan etki ise beyaz kan hücrelerinde azalmadır. Böyle bir azalma enfeksiyonlara karşı direncinizi azaltır. Çok nadir olarak bu beyaz kan hücreleri tamamen ortadan kaybolur ve agranülositoz olarak adlandırılan, ciddi bir enfeksiyon gelişmesi halinde öldürücü potansiyeli olan bir duruma yol açar. Eğer bu ilaçlardan birini kullanıyorsanız ve ateş veya boğaz ağrısı gibi bir enfeksiyon belirtisi gösterirseniz derhal ilacı kullanmayı bırakın ve aynı gün bir beyaz kan hücresi sayımı yaptırın. İlaç, beyaz kan hücrelerinizi azaltmış olsa bile, derhal bırakılırsa beyaz kan hücrelerinin sayısı normale yükselecektir. Ancak düşük beyaz kan hücresi sayısına rağmen ilacı kullanmaya devam ederseniz, daha ciddi hatta hayatı tehdit edici bir enfeksiyon riski olacaktır. Bir diğer çok nadir yan etki de karaciğer hasarıdır. PTU kullanımı ile nadiren çok ciddi karaciğer problemi ortaya çıkabilir ki bu ilacın artık pek reçete edilmemesinin nedenidir. Eğer gözlerinizde sarı renk, koyu idrar, ciddi derecede halsizlik veya karın ağrısı gibi şikayetleriniz olursa metimazolü veya PTU’yu bırakın ve doktorunuzu arayın.
Radyoaktif İyot
Hipertiroidiyi tedavi etmenin bir diğer yolu ise tiroid hormonu yapan tiroid hücrelerini yok etmek veya onlara hasar vermektir. Bu hücreler tiroid hormonu üretmek için iyota ihtiyaç duyduklarından, radyoaktif olsun veya olmasın kan dolaşımınızdaki her formda iyodu tutacaklardır. Radyoaktif iyot tedavisi ağızdan sadece bir kez alınacak bir kapsül şeklinde düzenlenir. Yutulduktan sonra, radyoaktif iyot kan dolaşımınıza geçer ve aşırı aktif olan tiroid hücreleri tarafından hızlıca alınır. Tiroid hücreleri tarafından alınmayan radyoaktif iyot ise günler içinde vücuttan atılır. Birkaç hafta veya birkaç aydan daha uzun bir sürede (bu süre boyunca hipertiroidizm semptomlarını kontrol etmek için ilaç tedavisi kullanılabilir) radyoaktif iyot alınmış olduğu tiroid hücrelerini yok eder. Sonuçta tiroid bezi veya tiroid nodülleri boyut olarak küçülür ve kandaki tiroid hormonu seviyesi normale döner. Bazen hastalar hipertiroidizmde kalır ama hipertiroidizmin derecesi önceye göre daha düşüktür. Onlar için gerekirse ikinci bir radyoaktif iyot tedavisi düşünülebilir. Daha sık olarak birkaç ay sonra hipotiroidizm (az aktif tiroid) gelişebilir ve ömür boyu tedavi gerektirir. Aslında Graves hastalarında, bir doz radyoaktif iyot tedavisi, hastada hipotiroidizm gelişmesi ve böylece hipertiroidizmin gelecekte geri dönmemesi hedeflendiğinde tercih edilir. Hipotiroidizm günde bir kere alınacak tiroid destek tedavisi ile kolayca tedavi edilebilir.
Radyoaktif iyot tedavisi hipertiroidizmli hastaları tedavi etmek için 60 yıldan uzun süredir kullanılmaktadır ve genel olarak güvenli olduğu gösterilmiştir. Önemli bir veri olarak, radyoaktif iyot ile tedavi edilen hipertiroidi hastalarında kanser oranında net bir artış gösterilememiştir. Bir sonuç olarak, Amerika Birleşik Devletleri’nde hipertiroidizm gelişen yetişkinlerin %70’inden fazlası radyoaktif iyot ile tedavi edilmiştir. 5 yaşından büyük çocuklar günden güne daha sık olarak radyoaktif iyotla güvenli bir şekilde tedavi edilmektedir.
Hipertiroidi Cerrahisi
Hipertiroidizminiz tiroid bezinizin büyük bir kısmının cerrahi olarak çıkarılması ile kalıcı olarak tedavi edilebilir. Bu işlem en iyi şekilde tiroid cerrahisinde tecrübeli bir cerrah tarafından yapılabilir. Cerrahi işlem öncesinde hipertiroidi, antitiroid ilaçlarla (yukarıda) veya beta blokerlerle (aşağıda) kontrol altına alınmadığında riskli olabilir. Genelde ameliyattan günler önce cerrahınız sizden damlalar şeklinde radyoaktif olmayan iyot -Lugol iyot veya aşırı doymuş potasyum iyodür (SSKI)- almanızı isteyebilir. Bu işlem tiroid kan akımını azaltır ve ameliyatı daha kolay ve güvenli hale getirir. Ancak tüm ameliyatlar risklidir. Tecrübeli bir tiroid cerrahı tarafından ameliyat edilen hastalarda tiroid cerrahisinin önemli komplikasyonlarının gelişme oranı %1’dir. Bu komplikasyonlar tiroid bezinizin etrafında bulunan ve vücudunuzun kalsiyum seviyesini ayarlayan paratiroid bezlerinin hasarlanması (düşük kan kalsiyum seviyelerine neden olur) ve ses tellerinizi kontrol eden sinirlerin hasarlanmasıdır(ses kısıklığına neden olur).
Tiroid beziniz alındıktan sonra hipertiroidizminizin kaynağı ortadan kalkmıştır ve hipotiroidizme yatkınlığınız artacaktır. Radyoaktif iyot tedavisinden sonra gelişen hipotiroidizmde olduğu gibi, tiroid hormon seviyeleriniz, günde bir kez alınacak tiroid hormon desteği sayesinde normale dönecektir.
Beta Blokerler
Hipertiroidizminizin tedavisi için bu üç tedavi yönteminden hangisi kullanılırsa kullanılsın, doktorunuz tiroid hormonunun vücuttaki etkinliğini engelleyen beta adrenerjik engelleyici ilaçlar olarak bilinen bir ilaç yazabilir. Bu ilaçlar kanınızdaki yüksek tiroid hormonu seviyesini etkilememesine rağmen, genellikle saatler hatta günler boyunca iyi hissetmenizi sağlarlar. Bu ilaçlar kalp hızınızın azaltılmasında ve çarpıntı, titreme ve endişe gibi şikayetlerinizin diğer tedavi yöntemleri etkisini gösterme şansı bulana kadar giderilmesinde oldukça yardımcı olabilmektedir. Propranolol (Inderal®) bu ilaçlardan ilk geliştirilenidir. Bazı doktorlar günde bir veya iki kez uygulamaya uygun, buna benzer ancak daha uzun etkili olan atenolol (Tenormin®), metoprolol (Lopressor®), nadolol (Corgard®) ve Inderal-LA® gibi beta blokerleri tercih etmektedir.
Risk Altındaki Aile Üyeleri
Özellikle Graves hastalığı olmak üzere hipertiroidizm ailesel olabildiğinden, ailenizin diğer üyelerinin muayenesi tiroid problemi olan diğer kişileri ortaya çıkarabilir.
Prof. Dr. Serkan Teksöz
Hipertiroidi Cerrahisi Uzmanı