Guatr Nedir?
Guatr Nedir? : Guatr terimi, basitçe tiroid bezinin anormal büyümesi anlamına gelmektedir. Guatr varlığının her zaman bir tiroid bezi bozukluğu olmasını gerektirmediğinin bilinmesi önemlidir. Guatr; aşırı hormon üreten (hipertiroidi), normalden az hormon üreten (hipotiroidi) veya normal miktarda hormon üreten bezde görülebilir (ötiroidi). Guatr, tiroid bezinin anormal büyümesine yol açan bir durumun varlığını gösterir.
Guatrın Nedeni Nedir?
Dünyada guatr oluşumunun en sık nedenlerinden biri iyot eksikliğidir. Gelişmiş ülkelerde iyot eksikliğine bağlı guatr daha nadirdir. Tiroid bezinin birincil aktivitesi kandan iyotu alıp tiroid hormonu üretebilmek için konsantre etmektir. Yeterli iyot olmadığı takdirde, bez yeterli tiroid hormonu üretemeyecektir. Bu nedenle iyot eksikliği hipotiroidiye neden olmaktadır. Sonuçta beyindeki hipofiz bezi, tiroid hormon düzeylerinin düşük olduğunu algılar ve tiroid bezine sinyaller gönderir. Bu sinyal tiroid stimulan hormondur (TSH). İsminden de anlaşıldığı üzere, bu hormon tiroid bezini hormon üretimi ve büyüme yönünde stimüle eder (uyarır). Bu anormal büyüme guatra neden olur. Bu nedenle iyot eksikliği guatr nedenlerinden biridir. İyot eksikliğinin sık olduğu bölgelerde, guatr da sıktır. Dünyanın çoğu bölgesinde iyot eksikliği, guatrın sık bir nedeni olarak kalmaya devam etmektedir.
Hashimoto tiroiditi gelişmiş ülkelerde guatr oluşumunun daha sık bir nedenidir. Bu, kişinin bağışıklık sisteminin tiroid bezine saldırması sonucu meydana gelen otoimmun bir bozukluktur. Bez hasar gördükçe, yeterli tiroid hormonu sağlayamaz. Hipofiz bezi, düşük tiroid hormon düzeylerini algılar ve tiroidi uyarmak için daha fazla TSH salgılar. Bu uyarı, tiroid bezinin büyümesine ve guatr meydana gelmesine neden olur.
Guatrın diğer sık bir nedeni Graves hastalığıdır. Burada, kişinin bağışıklık sistemi tiroid stimulan immunglobulin (TSI) olarak adlandırılan bir protein üretmektedir. TSH gibi, TSI da tiroid bezini uyararak büyümesine ve guatr meydana gelmesine neden olur. Ayrıca TSI, tiroid bezini aşırı tiroid hormonu üretimi açısından da uyarır (hipertiroidiye neden olur). Hipofiz bezi aşırı tiroid hormonunu algılar ve TSH salgısını durdurur. Buna rağmen tiroid bezi büyümeye ve tiroid hormon üretimine devam eder. Bu yüzden, Graves hastalığı guatr ve hipertiroidi nedenidir.
Multinodüler guatr diğer bir sık guatr nedenidir. Bu bozuklukta, hastaların tiroid bezlerinde büyümeye neden olan, bir veya daha fazla nodül bulunmaktadır. Bu, sıklıkla fizik muayenede nodüler olarak hissedilerek saptanır. İlk saptamada hastada; büyük tek bir nodül veya küçük birden fazla nodül bulunabilmektedir. Ancak birden fazla küçük nodüller içeren multinodüler guatrın erken evrelerinde tiroid bezi henüz büyümemiş olabilir. Diğer guatr nedenlerinin aksine bu tip guatrın nedeni tam olarak bilinmemektedir.
Guatrın sık nedenlerine ek olarak, daha nadir olmak üzere birçok başka neden vardır. Bunların bazıları genetik bozukluklara, diğerleri tiroidde travma veya enfeksiyona ve bazıları da tümörlere bağlı (kanseröz veya iyi huylu) olabilmektedir.
Guatr Tanısı Nasıl Konulur?
Daha önce belirtildiği gibi, tiroid bezinin tanısı fizik muayenede büyümüş bir tiroid bezinin ele gelmesi sonucu konmaktadır. Ancak, guatr varlığı tiroid bezinde bir anormalliği gösterebilmektedir. Bu nedenle guatrın nedenini belirlemek önemlidir. İlk adımda, tiroid bezinin düşük veya yüksek aktiviteli çalışıp çalışmadığını saptamak için tiroid fonksiyon testleri yaptırılacaktır. Daha sonraki testlere, tiroid fonksiyon testlerine bağlı olarak karar verilecektir.
Eğer tiroid beziniz yaygın olarak büyümüşse ve hipertiroidiniz varsa, doktorunuz Graves hastalığı tanısına yardımcı testlerle devam edecektir. Eğer hipotiroidiniz varsa Hashimoto tiroiditiniz olabilir ve tanıyı doğrulamak adına ek kan testleri yapmanız gerekebilir. Guatr nedenini belirlemeye yardımcı diğer tanı testleri: radyoaktif iyot görüntülemesi, tiroid ultrasonografisi veya ince iğne aspirasyon biyopsisidir.
Guatr Nasıl Tedavi Edilir?
Tedavi guatrın nedenine bağlıdır. Eğer guatr, diyetteki iyot eksikliğine bağlı geliştiyse, ağızdan alıma uygun hazırlanmış iyot ek desteği verilecektir. Bu guatr büyüklüğünü azaltacaktır, ancak sıklıkla guatr tamamen düzelmez.
Guatr Hashimoto tiroiditine bağlı geliştiyse ve hipotiroidi mevcutsa, günlük hap olarak tiroid hormon desteği verilecektir. Bu tedavi tiroid hormon düzeylerini normal aralığa getirecektir ancak sıklıkla guatrı tamamen yok etmez. Guatr küçülebilir, ancak bazen bezde oluşabilen fazla skar dokusu daha fazla küçülmeye izin vermez. Ancak tiroid hormon tedavisi, daha fazla büyümesini engelleyecektir. Bazı hastalarda uygun olabilmekle beraber cerrahi, tiroiditlerde rutin bir tedavi seçeneği değildir.
Eğer guatr hipertiroidiye bağlıysa, tedavi hipertiroidinin nedenine göre şekillendirilir. Hipertiroidinin bazı tiplerinde, guatr tedaviyle tamamen yok olabilmektedir. Örneğin; Graves hastalığının radyoaktif iyotla tedavisi guatrın küçülmesini veya yok olmasını sağlayabilmektedir.
Guatrlar, örneğin multinodüler guatr, çoğu zaman normal tiroid hormon düzeyleriyle ilişkilidir. Uygun tanı konduktan sonra, bu tip guatrlar sıklıkla tedavi gerektirmezler. Eğer herhangi bir tedavi önerilmediyse, gelecekte hipotiroidi veya hipertiroidi gelişebileceği unutulmamalıdır. Ancak, tiroid bezinin boyutuyla ilişkili sorunlar ortaya çıkarsa; guatrın hava yolunu daraltacak kadar büyümesi gibi, doktorunuz cerrahi olarak çıkarılmasını önerebilir.
Nedeni ne olursa olsun, guatr tanısı konduktan sonra düzenli aralıklarla (yılda bir) takip oldukça önemlidir.
Prof. Dr. Serkan Teksöz
Guatr Cerrahisi Uzmanı