Tiroid Bezi ve Radyasyon Arasındaki İlişki Nedir?
Tiroid bezi radyasyon maruziyetinden etkilenebilir. Çocuklardaki tiroid bezi ise yetişkinlere göre radyasyona çok daha hassastır. Radyasyona maruziyet, hipotiroidi, tiroid nodülleri ve tiroid kanseri gibi pek çok tiroid probleminin nedeni olabilmektedir. Çocuğun yaşı azaldıkça, maruziyet sonucu oluşabilecek problemlerin görülme riski artmaktadır. 20 yaşından itibaren maruziyet sonrası tiroid hastalıkları görülme riski, tüm yetişkinlerle aynıdır. Bu risk maruz kalınan radyasyonun dozuyla orantılı olarak artmaktadır.
Bir Çocuk Radyasyona Nasıl Maruz Kalabilir?
Radyasyon maruziyeti kaza ile ya da medikal tedavi sonucu görülebilir. Kaza maruziyeti radyoaktif iyotun nükleer kazalar sonucu salınması ile gerçekleşir (Çernobil kazası ya da Marshall adalarındaki atom bombası denemeleri örneklerindeki gibi).
Belirtiler
Radyasyon Maruziyetinden Ne Kadar Süre Sonra Tiroid Problemleri Başlar ?
Hipotiroidizm: Radyasyon tedavisinin bitiminden itibaren birkaç aydan yıllar sonraya kadar, düşük aktiviteli bir tiroid bezi gelişebilir. Genellikle tedaviden 2-3 yıl sonra gelişir. Bu durum etkin ve pratik bir şekilde tiroid hormonu ile tedavi edilebilir.
Tiroid nodülleri: Tiroid nodülleri çok sayıda tiroid hücresinin, tiroid bezinin belli bir bölgesinde toplanmasıyla oluşur. Genellikle radyasyon tedavisinden 8-12 yıl sonra gelişir. Doktor muayenesinde tiroid nodülleri kolayca fark edilebilir.
Ultrason yöntemi ile (ses dalgaları yoluyla dokunun görüntülenmesi) de nodüllere tanı konulabilir.
Tiroid kanseri: Tiroid kanseri radyasyon tedavisinin ardından 5 -20 yıl arasında gelişebilir. Kanserin en sık görüldüğü süre zarfı, tedaviden 10 yıl sonrasıdır. Ancak nadiren de olsa tedaviden 40-50 yıl sonra bile görülebilir.
Yetişkinler Radyasyon Maruziyetinden Etkilenir mi?
Yetişkin bir tiroid bezi radyasona çok daha az hassas olmasına rağmen, özellikle baş-boyun kanserleri sonrası uygulanan radyasyon tedavisinden oldukça etkilenebilmektedir. Sonuç olarak hipotiroidi, tiroid nodülleri ve tiroid kanseri radyasyon maruziyeti sonrası yetişkinlerde de görülebilmektedir.
TANI
Tiroid Problemleri Nasıl Fark edilir?
Hipotiroidiye kan testleri ile kolayca tanı konulabilmektedir. Hastalar hipotiroidiye dair belirti gösterebilir ya da göstermeyebilir. Tiroid nodülleri ise doktorun yapacağı fizik muayene sonucu farkedilebileceği gibi ultrason ile de gözlemlenebilmektedir. Eğer hasta önceden tiroid nodülü olduğuna dair tanı olmışsa, muayene esnasında nodülün büyüyüp büyümediği incelenir, gereken durumlarda ise ince iğne biyopsisi yapılır.. Tiroid kanseri ise tiroid nodülü olan ve çocukluk döneminde radyasyona maruz kalmış kişilerde daha sık görülmektedir. Çocukluktaki radyasyon maruziyeti sonrası tiroid nodülü gelişen kişilerin %15-35’inde tiroid kanseri gözlemlenmiştir. Tiroid kanseri, tiroid nodülünden alınan ince iğne aspirasyon biyopsisi ile gösterilebilmektedir. Bu yöntem, doktor muayenesi sonucu büyümüş tiroid nodülü bulunan ya da endişe verici özellikleri olan herhangi bir yeni nodül bulunan kişilerde mutlaka uygulanmalıdır.
TEDAVİ
Çocuklukta Radyayona Maruz Kalmış Hastalarda Tioid Bozuklukları Nasıl Tedavi Edilir?
Tiroid bozuklukları, radyasyon maruziyetindem uzun yıllar sonra ortaya çıkabilir. Bu nedenle çocuklukta radyasyona maruz kalmış kişilerin düzenli olarak doktor kontrolüne gitmesi önemlidir. Radyasyon maruziyeti sebebiyle ortaya çıkan hipotiroidi de primer hipotiroidi gibi tiroid hormonu ile tedavi edilir. Tiroid nodülleri bulunan kişilerin nodülleri ise düzenli olarak görüntülenmeli ve tiroid kanserinin elenmesi için ince iğne aspirasyon biyopsisi yapılmalıdır . Eğer radyasyon maruziyeti sonrası nodül gelişen kişiye tiroid kanseri tanısı konulursa, tedavisi diğer tiroid kanserlerinin tedavisi gibidir. Genellikle ilk yaklaşım tiroid cerrahisi yönündedir. Radyoaktif iyot alımı için değerlendirme gerekli olabilir. Ancak tiroid hormonu tedavisi her zaman uygulanır.
Daha Önce Radyasyon Tedavisi Görmüş Kişilerin Tiroid Kanser Tedavisi Daha Zor mudur?
Araştırmalara göre daha önce radyasyon tedavisi gören kişilerde tiroid kanseri tekrarladığında görece daha yaygın olarak gözlemlenmektedir. Ancak tedavideki genel yaklaşım bu bireylerde de oldukça etkilidir ve hayatta kalım süreleri daha önce radyasyon tedavisi almamış kişilerle benzerdir.
GÖRÜNTÜLEME
Daha Önce Radyasyon Tedavisi Görmüş Kişilerin Doktor Takibine Ne Kadar Süre Devam Etmelidir?
Tiroid bozuklukları, radyasyon tedavisinden uzun yıllar sonra ortaya çıkabileceğinden, ömür boyu takip önerilir. Eğer hastada hipotiroidi geliştiyse, ömür boyu tiroid hormonu tedavisi uygulanır.
Prof. Dr. Serkan Teksöz
Endokrin Cerrahisi Uzmanı