Böbreküstü Bezi Hastalıkları

Böbreküstü Bezi Hastalıkları

Böbreküstü bezleri vücuttaki birçok faaliyetten sorumludur. Düzgün çalıştığında, her sistemdeki kimyasal aktiviteleri başlatan, birçok hormon üretir. Peki Cushing sendromu gibi hastalıklar bu düzenli hormonal sistemi ne şekilde değiştirir? Aşağıdaki bilgiler, sizin, böbreküstü bezi ve oluşturduğu yapılarla ilgili bilgilenmenizi ve hekiminize danışmanızı sağlayacak.

Adrenal (Böbrek Üstü) Bez Nedir?

Böbreklerin üstünde bulunan adrenal bezler, üçgen şekilli, 1,5 cm yüksekliğinde, 7,5 cm genişliğindedir. İç kısmı (Adrenal medulla) adrenalin gibi, kan basıncını, kalp hızını ve terlemeyi etkileyen hormonları üretir. Dış kısmı (adrenal korteks) yağların, proteinlerin ve karbonhidratların kullanımını düzenleyen hormonları salgılar. Korteks aynı zamanda erkek hormonları ve kan basıncını, potasyum ve tuz seviyesini düzenleyen mineralokortikoid hormonlarının salınışını sağlar.

Böbreküstü Bezi Nasıl Bozulabilir?

Böbreküstü bezleriniz gerektiği gibi çalışmıyorsa bunun sebebi bezlerin dışında bir şey olabilir. Örneğin, beynin bir parçası olan hipotalamus veya hipofiz bezleri, böbreküstü bezlerinin çalışmasını düzenleyen hormonları üretmede sorun yaşarsa bu durum oluşabilir. Böbreküstü bezinde oluşan bir enfeksiyon veya hastalıktan da kaynaklı bir sorun oluşabilir. Böbreküstü bezleri gereğinden fazla veya az hormon ürettiğinde problemler oluşur.

• Cushing Sendromu

Genel Bakış

Cushing sendromu, vücudun çok fazla kortizol ürettiği bir hastalıktır. Kortizol, Böbreküstü bezlerinden salınan bir steroidtir ve günlük yaşam için gereklidir. Stresli olaylara cevap vermede vücuda yardım eder, uyku düzenini ayarlar ve inflamasyonlara karşı vücudun tepki vermesine yardımcı olur. Hipofiz adı verilen beynin özel bir bölümü, ACTH adlı hormonu üretir ve bu hormon böbreküstü bezlerinden kortizol salınışını düzenler. Kortizol hayat için gerekli bir hormon olmasına rağmen, sürekli yüksek seviyede seyretmesi, tüm vücuda zarar verebilir.

Cushing sendromunun başlıca sebepleri, ACTH bağımlı (vücudun çok fazla ACTH üretmesi ve buna bağlı olarak kortizol üretiminin artması), ACTH bağımsız (Böbreküstü bezlerinden çok fazla kortizol üretilmesi buna bağlı olarak ACTH üretiminin baskılanması) ve iyatrojeniktir (hasta çok fazla steroid ilacı kullandığında). İlaç olan steroidler, yani glukokortikoidler –prednison gibi- organ nakli olan hastalara ya da romotoit artirit, astım, inflamatuvar bağırsak hastalığı olan hastalara verilir. Hastalar kendi şartlarına göre doğru dozu kullansalar bile, Cushing Sendromu gelişebilir. ACTH bağımlı ve bağımsız hastalık şu nedenlerden dolayı gözlenebilir.

ACTH Bağımlı Hastalık

Hipofiz Adenomu (Cushing hastalığı adı ile de bilinir.): Bu hastalıkta, küçük bir tümör, ACTH üretimini artırır. Hipofiz Adenomları, Cushing sendromunun en yaygın sebebidir vakaların %70’ini oluşturur.

Ektopik ACTH üreten Tümör: Bu nadir hastalıkta, Hipofiz bezinin dışındaki bir tümör, çok fazla ACTH salgılatır. Bu tümörler en fazla akciğer ve timus bezinde bulunmakla beraber, tiroid, over, böbreküstü bezi ve karaciğerde de bulunabilir.

ACTH Bağımsız Hastalık

Bu hastalıkta, ya Böbreküstü bezleri çok fazla çalışır ya da böbreküstü bezlerinde bulunan bir tümör, bezden çok fazla kortizol salgılatır. Böbreküstü bezi tümörleri Cushing sendromunun yaklaşık %30’luk bölümünü oluşturur. Büyük çoğunlukla, tümörler, iyi huylu olmasına rağmen, nadir olarak böbreküstü bezi kanseri de olabilir.

• Böbreküstü Bezi Kanseri

Hormonların aşırı üretimi ile seyreden böbreküstü bezinin kanseri ancak 1-2 milyon kişiden birinde görülen nadir bir hastalıktır. Bu hastalıkla beraber, tümör, kortizol ve diğer adrenal ürünlerden çok fazla üretebilir. Örneğin virilizan hormonlar genellikle üretilir. Yaşanan semptomlar bu hormon fazlalığına bağlı olarak gelişebilir. Örneğin, Korteks kötü huylu tümörlü adrenokortikal kanser Cushing sendromuna benzer semptomlar oluşturur: Yüksek kan basıncı, kilo alımı, vücut kıl artışı, osteoporoz ve şeker hastalığı gibi.

• Feokromasitoma

Genellikle iyi huylu olan feokromasitoma, yüksek kan basıncınca neden olan, epinefrin ve nörepinefrin hormonlarının fazla salınmasına sebep olan bir medulla tümörüdür. Amerika’da her yıl 800 hastaya bu teşhis konmuştur.

En sık rastlanan semptomlar: Baş ağrısı, kalp çarpıntısı ve aşırı terlemedir. Daha az rastlananlar ise, sinirlilik ve telaş, titreme, solukluk, mide bulantısı, güçsüzlük, göğüs ve karın ağrısı, bitkinlik ve kilo kaybıdır.

• Hiperaldosteronism

Hiperaldosteronism, vücudun sodyum ve potasyum seviyesini kontrol eden aldosteronun fazla salgılandığı bir bozukluktur. Bu hastalık, hipertansiyona neden olur. Nadir görülmekle birlikte, büyük çoğunluğu 30-50 yaş arası kadınlarda görülür. Böbreküstü bezlerinden oluşan bir tümörden kaynaklı meydana gelen bu hastalık, kadınlarda daha sık görülür. Potasyum kaybı ve sodyum geri emilimi artışına neden olur.

En önemli semptomu ciddi hipertansiyondur. Bununla birlikte yattıktan sonra aniden kalkmaya bağlı olarak gelişen kan basıncı düşüşü de gözlenebilir. Kabızlık, kas güçsüzlüğü, çok fazla tuvalete çıkma, aşırı su içme, baş ağrısı ve kişilik değişiklikleri de olası semptomlardır. Bazı hastalar ise belirgin bir semptom göstermezler.

Hiperaldosteronismden şüphelenilen hastalarda, kan ve idrar tahlillerde yüksek seviyede aldosteron ve düşük seviyede potasyum ve renin aktivitesi gözlenebilir. Aynı zamanda Tomografide, adenom veya çift taraflı boyut artışı görülebilir.

Sıkça Sorulan Sorular

• Cushing Sendromu kalıtsal mıdır?

Çoğu zaman değildir. Nadir olarak bazı hastaların kalıtsal, endokrin tümörlere yatkınlığı gözlenebilir.

• Cushing Sendromu Önceden Önlenebilir mi?

Hayır, bilinen bir hastalık önleyici tedavi yoktur.

• Hipofiz Bezi Nedir ve Ne İşe Yarar?

Başın arka tarafında bulunan bu bez, endokrin sistemimizin en önemli kısmıdır. Küçük boyutuna rağmen, hipofiz bezi, diğer bezlerin aktivitesini ve vücut işleyişini düzenleyen bir bezdir ve bezlerin efendisi olarak adlandırılır. Özellikle, böbreküstü bezlerinden, birçok kimyasal aktivitede kullanılan diğer hormonların aktivitesini düzenleyen kortikotropin hormonu üretir.

• Tesadüfen Bulunan Böbreküstü Kitleleri Nelerdir?

MR ve BT’lerin yüzde 1-2sinde tesadüfen bulunan böbreküstü bezi kitleleridir. Örneğin kistik büyümeler, boyutu alınmasını gerektirene kadar gözlenmeye devam edilir. 5 santimetreden büyük olan katı ve yoğun lezyonlar, çıkartılır.

• Sekonder Hiperaldosteronism Nedir?

Genellikle hipertansiyonla ilişkili; böbrek atardamarı hastalıkları, kalp yetmezliği karaciğer hastalığı ve nefrotik böbrek sendromu ile gözükebilir. Her vakada, aldosteron seviyesi yükselir. Tedaviden ve diyetten sonra, sağ kalım süresi, hastalığın ana oluşma sebebine bağlıdır.

Prof. Dr. Serkan Teksöz
Böbreküstü Bezi Cerrahisi Uzmanı