LAPAROSKOPİK BÖBREK ÜSTÜ BEZİ (ADRENAL BEZ) ÇIKARILMASI (ADRENALEKTOMİ)
Böbreküstü bezleri (Adrenal Bez) nelerdir?
Sürrenal bezler iki küçük organdır, her biri birer böbreğin üzerinde bulunur. Üçgen şeklindedirler ve boyutları bir baş parmak kadardır. Hormon ürettikleri için endokrin organlar olarak bilinirler. Ürettikleri hormonlar kan basıncı ve kandaki kimyasalların seviyelerinin kontrolünde, vücuttaki su ve glukoz kullanımında ve stres sırasında vücuttaki ‘kaç ya da savaş’ cevabına reaksiyon vermede kullanılır. Sürrenal bezler tarafından üretilen hormonlar arasında; kortizol, aldosteron, adrenalin hormonları olan epinefrin ve norepinefrin ve az da olsa vücudun seks hormonu olan östrojen ve androjen de bulunur.
Böbrek üstü bezleri (Adrenal Bez) hastalıklarının sebebi nedir?
Sürrenal bez hastalıklarına nadir olarak rastlanmaktadır. Sürrenal bezin çıkarılmasının en sık görülen sebebi bezdeki bir tümördür. Bu tümörlerin çoğu küçük ve kanser olmayan lezyonlardır ve laparoskopik tekniklerle çıkarılabilirler.
Adrenal bez çıkarılması operasyonu, tümör fazla hormon üretmiyor olsa bile lezyon çok büyükse veya kanser şüphesi varsa (kötü huylu lezyon) yapılabilir. Neyse ki kötü huylu tümörler nadirdir. Adrenal kitle veya tümörler bazen de insidental olarak başka bir problem için röntgen çekilen hastalarda da bulunabilir.
Böbrek üstü bezleri (Adrenal Bez) hastalıklarında hangi semptomlar görülür?
Adrenal bez problemi olan hastalarda çok çeşitli semptomlar olabilir. Bu semptomların çeşitliliği anormal bezden salgılanan fazla miktarda hormona bağlıdır. Yüksek miktarlarda hormon üreten tümörler arasında feokromositoma, aldosteron üreten tümörler, kortizol üreten tümörler sayılabilir. Bu tümörlerin bazıları ve tipik özellikleri aşağıda verilmiştir:
- Feokromositoma: Üretilen hormonlar yüksek kan basıncı ve şiddetli baş ağrıları, aşırı terleme, anksiyete, çarpıntılar, hızlı kalp hızı ile karakterize, birkaç saniyeden birkaç dakikaya kadar süren periyodik bayılmalara sebep olur.
- Aldosteron üreten tümörler: Yüksek kan basıncı ve düşük serum potasyum seviyelerine neden olur. Bunlar bazı hastalarda halsizlik, yorgunluk ve sık idrara çıkmaya neden olabilir.
- Kortizol üreten tümörler: Cushing Sendromu adı verilen obezite (özellikle yüz ve gövdede), yüksek kan basıncı, yüksek kan şekeri, menstruasyon düzensizlikleri, kırılgan deri yapısı ve deride çatlaklarla karakterize bir hastalığa yol açabilir. Ancak bunun yanında çoğu Cushing Sendromlu hastada altta yatan sebep hipofiz bezindeki küçük bir tümördür ve bu hastalar adrenalektomiden fayda görmezler. Sonuç olarak adrenal bez tümörleri Cushing Sendromu sebeplerinin %20’sini oluşturur.
- İnsidental olarak bulunan bir adrenal bez tümörü yukarıdaki üç hastalıktan olabileceği gibi hiç hormon üretmeyen bir tümör de olabilir. İnsidental bulunan adrenal tümörlerin çoğu fazla miktarda hormon üretmeyen tümörlerdir ve semptom vermezler, iyi huyludurlar, çıkarılmaları gerekmez. İnsidental olarak bulunan adrenal bez tümörleri aşağıdaki durumlarda çıkarılmalıdır:
- Tümör fazla miktarda hormon üretiyorsa,
- Boyutları 4-5cm(2inç)’ten büyükse,
- Tümörün kötü huylu olması konusunda şüphe varsa.
- Adrenal bez kanserleri (adrenal korteks kanserleri) çok nadir tümörlerdir ve tanı anında çok büyüktürler. Bu tümörlerin çıkarılması genellikle açık cerrahi gerektirir.
Semptomlar ve yapılan X-ray sonuçlarına göre eğer bir adrenal bez tümöründen şüpheleniliyorsa, hasta tümörün fazla miktarda hormon üretip üretmediğinin görülmesi için bir dizi kan ve idrar tetkiklerine girer. Özel X-ray çalışmaları örneğin Bilgisayarlı Tomografi, nükleer tıp taramaları, MR veya selektif venöz örnekleme gibi çalışmalar adrenal tümörün yerini belirlemek için sıkça kullanılmaktadır.
Adrenal bezin cerrahi çıkarılması fazla hormon salgılayan ve/veya kötü huylu adrenal tümörler için tercih edilen tedavi şeklidir.
Laparoskopik Böbreküstü Bezi (Adrenal Bez) Cerrahisinin avantajları nelerdir?
Geçmişte adrenal tümör cerrahileri karın, sırt veya yan bölgelere 15 ila 30 cm kadar geniş bir insizyonla yapılırdı. Günümüzde minimal invaziv cerrahi adı verilen bir teknikle adrenal bez tümörü çıkarılması (laparoskopik adrenalektomi olarak da bilinen) yalnızca 0,5-1cm’lik 3-4 kesiyle yapılabilmektedir. Hastalar açık cerrahi geçirenlere göre çok daha hızlı iyileşmekte ve hastanede kalma süreleri bir veya iki güne düşmektedir.
Operasyonun sonuçları yapılan cerrahinin tipine ve hastanın genel durumuna göre değişir. Bilinen avantajlar ise şunlardır:
- Daha az postoperatif ağrı,
- Daha kısa hastanede yatma,
- Normal aktiviteye kısa sürede dönüş,
- Daha iyi kozmetik sonuçlar,
- Yara ayrılması ve fıtık riskinde azalmış risk.
Laparoskopik Böbreküstü Bezi (Adrenal Bez) Cerrahisine aday mısınız?
Laparoskopik adrenal cerrahinin bir çok avantajı olmasına karşın bazı hastalar için uygun seçenek olmayabilir. Laparoskopik cerrahide tecrübeli bir cerrah ile birinci basamak hekiminiz veya endokrinoloğunuz konsültasyonunda eksiksiz bir tıbbi değerlendirme sizin laparoskopik cerrahiye aday olup olmadığınızı belirleyebilir.
Nasıl bir hazırlık gereklidir?
Ameliyat öncesi bazı hastalar tümörün yarattığı semptomları, örneğin yüksek tansiyon gibi, azaltmak için ilaç kullanmak zorunda kalabilirler.
- Feokromositoma hastaları operasyondan bir kaç gün önce kan basınçlarının kontrolü amacıyla ilaç kullanırlar.
- Aldosteron üreten tümörü olan hastalar serum potasyum değerlerinin kontrolüne ve değerleri düşükse ekstra potasyum alımına ihtiyaç duyabilirler.
- Cushing Sendromlu hastalar operasyon gününde ek kortizon dozu alırlar ve operasyon sonrası bir kaç aylığına adrenal bezin kalanı yeterli fonksiyonu kazanana kadar kortizon kullanırlar.
- Preoperatif hazırlık yaş ve tıbbi duruma dayanarak; kan tahlili, tıbbi değerlendirme, akciğer grafisi ve EKG’yi içerir.
- Cerrahınızla ameliyatın risklerini ve faydalarını konuştuktan sonra yazılı bir onam formu imzalamanız beklenir.
- Kan nakli ve/veya kan ürünleri kullanımı hastanın durumuna göre uygulanabilir.
- Cerrahınız operasyon öncesi sizden bağırsak temizliği yapmanızı isteyebilir. Operasyon öncesi bir kaç gün yalnızca sıvı beslenmeniz istenebilir.
- Operasyondan bir gece önce veya operasyon sabahı duş alınması tavsiye edilmektedir.
- Operasyondan önceki akşam gece yarısından sonra cerrahınızın izin verdiği ilaçları bir yudum suyla içmek dışında bir şey yiyemez veya içemezsiniz.
- Operasyondan bir hafta önce kan sulandırıcı ilaçlar, aspirin veya yüksek doz vitamin E içeren ilaçlar bırakılmalıdır.
- Diyet ilaçları ameliyattan iki hafta önce bırakılmalıdır.
- Sigara bırakılmalı ve evde ihtiyacınız olabilecek yardım ayarlanmış olmalıdır.
Laparoskopik Böbreküstü Bezi (Adrenal bez) ameliyatı nasıl yapılır?
- Ameliyat genel anestezi altında hasta uyurken yapılır.
- Kaburgaların tam altından karın boşluğuna bir kanül (tüp benzeri bir alet) yerleştirilir.
- Bu kanülden özel bir kameraya bağlı laparoskop (küçük bir teleskop) yerleştirilir. Laparoskop cerraha hastanın organlarını büyütülmüş bir şekilde televizyon ekranında görme şansı verir.Başka kanüller de yerleştirilerek cerrahın adrenal bezi bağlantılarından ayırmasına olanak verir. Adrenal bez tamamen disseke edildiğinde küçük bir torbaya konur ve kesilerden birinden çıkarılır. Çoğu zaman tümörü güvenle çıkarabilmek için beraberinde tüm adrenal bezi de çıkarmak gerekir.
- Adrenal bez çıkarıldıktan sonra kesiler dikilir.
Laparoskopik cerrahi yapılamadığında prosedür nasıl ilerler?
Hastaların az bir kısmında laparoskopik yöntem başarılı olmaz. Bu gibi durumlarda ameliyat açık cerrahiye döner. Açık cerrahiyi seçmeyi veya açık cerrahiye dönmeyi etkileyen faktörler şöyledir:
- Obezite,
- Yoğun yara dokusu oluşturmuş eski abdominal cerrahi öyküsü,
- Adrenal bezi görüntüleyememek,
- Operasyon sırasında kanama problemleri,
- Büyük boyutta tümör (7-10 cmden daha büyük).
Açık cerrahi kararı ameliyat öncesi veya ameliyat sırasında cerrahınız tarafından alınan bir karardır. Cerrah laparoskopik operasyondan açık operasyona dönerse bu bir komplikasyon değil, cerrahi bir karardır ve hastanın güvenliği için alınır.
Ameliyat sonrası beni neler bekliyor?
Ameliyat sonrası doktorunuzun önerilerini dinlemeniz önemlidir. Çoğu insan bir kaç gün içerisinde daha iyi hissedecektir ancak unutmayın ki vücudunuz iyileşmek için zamana ihtiyaç duyar.
- Laparoskopik adrenal cerrahi sonrası hastaların çoğu cerrahi bakım ünitesinde izlenir. Bazen feokromositomalı hastaların kan basıncı düzenlenmesi için yoğun bakıma alınmalarına ihtiyaç duyulabilir. Bir çok hasta ameliyat sonrası bir iki günde taburcu edilir.
- Aldosteron hormonu üreten tümörü olan hastalar serum potasyum seviyelerinin izlenmesine ihtiyaç duyarlar ve bazen de yüksek kan basıncını kontrol altına almak için ilaçlarını kullanmaya devam etmek durumunda kalabilirler.
- Kortizol salgılayan tümör veya Cushing Sendromu’na sahip hastalar operasyon sonrası prednizon veya kortizol hapları kullanırlar. Bu ilaçlarin dozları kalan adrenal bez zamanla yeterli kortizol üretmeye başladığında tekrar ayarlanır.
- Hastalar operasyon sonrası eve döndüklerinde hafif aktivitede bulunmaya teşvik edilir. Hastalar ameliyattan sonraki gün pansumanlarını çıkarıp duş alabilirler.
- Post operatif ağrı genelde hafiftir ve ağrı kesici kullanılabilir.
- Coğu hasta bir hafta içinde araba kullanmak, merdiven çıkmak, ağır kaldırmak ve çalışmak gibi normal aktivitelerine dönerler.
- Operasyondan iki hafta sonrasına doktorunuzdan kontrol randevusu almalısınız.
Gelişebilecek Komplikasyonlar Nelerdir?
Her operasyonda olduğu gibi, burada da bir komplikasyon gelişme riski mevcuttur. Gelişebilecek komplikasyonlar aşağıdaki gibidir:
- Genel anestezi yan etkileri,
- Yüksek kan basıncı,
- Kanama,
- Diğer organ yaralanmaları,
- Yara problemleri, kan pıhtıları, kalp krizi ve diğer ciddi komplikasyonlar laparoskopik adrenalektomi sonrası nadirdir.
Doktorunuzu ne zaman aramalısınız?
Aşağıdaki durumlar geliştiğinde doktorunuzu veya cerrahınızı aradığınızdan emin olun:
- 39C veya üstünde düşmeyen ateş,
- Kanama,
- Gittikçe artan karın şişliği,
- İlaçlarınızla geçmeyen ağrı,
- İnatçı bulantı veya kusma,
- Titreme,
- Geçmeyen öksürük veya nefes almada zorluk,
- Kesilerin herhangi birinden pürülan akıntı,
- Kesileri çevreleyen ve gittikçe büyüyen kızarıklık,
- Yemek yiyemiyor, sıvı alamıyorsanız.
Prof. Dr. Serkan Teksöz
Adrenal Cerrahisi Uzmanı